![]() | Hồ Nguyên Trừng (HoNguyenTrung.htm) |
![]() | ![]() | Tác phẩm |
TRUNG TRỰC THIỆN CHUNG
Phạm Ngộ, Phạm Mại bản tính Chúc Thị, Giao Chỉ Lỵ Nhân nhân dã.
Huynh danh Kiên, đệ danh Cố, giai thiếu niên đăng cao khoa, hữu tài danh. Chí Chính gian, sĩ Trần Minh Vương, lịch quan thanh yếu. Vương dĩ Chúc Thị cổ vô hiển nhân, nãi cải Chúc Kiên vi Phạm Ngộ, Cố vi Phạm Mại.
Vương thúc phụ vi Thượng tể, chuyện quốc bình, bất tị hiềm nghi, thả dữ Tể chấp hữu khích. Thích cừu nhân thượng biến cáo vu cấu Thượng tể. Trương Quốc tướng suất bách quan đàn hặc, nghị trí đại tịch, độc Phạm Mại vi Ngự sử trung thừa, cố thỉnh hoãn ngục thận hình. Thời Thượng tể bị thu, nhi gia thần liêu, thuộc thân thích nô bộc hạ ngục sát lục thậm chúng. Mại liên thướng gián sớ diện chiết pháp tư, biện tích oan khuất, nhân chúa uy nộ chi tiền lực tranh bất dĩ. Vương thúc ký u tử. Hậu đắc vu cấu thực tích, tọa kỳ gian nhân, vương thậm tàm cụ, truy tặng thúc phụ cực long. Nãi tứ Mại thi vân:
Ô đài cửu hĩ cấm vô thanh,
Chỉnh đốn triều cương sự phỉ khinh.
Diện thượng ngang tàng ưng hổ khí,
Nam nhi đáo thử thị công danh.
Tầm thiên Tham tri chính sự. Tại chính phủ đa niên hữu thanh danh. Nhất nhật vi dạng, sách bút đề thi vân:
Tự tòng trích lạc hạ nhân gian,
Lục thập dư niên nhất thuấn khan.
Bạch ngọc lâu tiền thu dạ nguyệt,
Triều chân y cựu bạng lan can.
Thư tất, trịch bút nhi thệ. Hữu Kính Khê thi tập hành vu thế.
Ngộ diệc liêm chính, năng văn, dữ đệ tề danh. Quan chí Thẩm hình viện sử nhi tốt.
Dịch nghĩa
SỐNG NGAY THẲNG, CHẾT YÊN LÀNH
Phạm Ngộ, Phạm Mại nguyên họ Chúc, người ở Lỵ Nhân, lừng lẫy tài danh. KHoảng năm Chí Chính, ra làm quan dưới triều Trần Minh Vương, trải qua những chúc quan trọng. Vua cho rằng họ chúc từ xưa không có người hiểu đạt, bèn đổi Chúc Kiên thành Phạm Ngộ, Cố thành Phạm Mại.
Bấy giờ Vương thúc làm Thượng tể nắm quyền binh trong nước, không né tránh sự hiềm nghi, lại có xích mích với Tể chấp. Bỗng có kẻ thù hẳn dựng ra chuyện cấp biến tâu lên trên để vu cáo Thượng tể. Tướng quốc kéo trăm quan cùng đàn hặc, kiến nghị phép vào tử hình, riêng Phạm Mại làm Ngự sử trung thừa cố xin từ từ xét xử và thận trọng trong việc hình. Lúc này Thượng tể đã bị bắt, bọn gia thần liêu thuộc cùng thân thích, tôi tớ đều bị tống giam và giết chóc rất nhiều. Mại liên tiếp dâng sớ can ngăn, đương diện bẻ lại pháp ty, biện luận phân tích sự oan khuất, cố sức tranh cãi không thôi trước oai giận của vua. Vương thúc đã bị giam chết. Sau đó, được bằng chứng đích thực về sự vu cáo, kẻ gian bị bắt giam, vua
rất thẹn và sợ, truy tặng cho Thúc Phụ về sự vu cáo, Bèn ban cho Mại bài thơ rằng:
Đã lâu rồi, chốn đài ô câm bặt tiếng,
Chỉnh đốn triều cương không phải chuyện dễ.
Trên cung điện, tỏ chí khí ngang tàng như ưng, hổ,
Kẻ làm trai được như thế mới là công danh.
Tiếp đó, chuyển làm Tham tri chính sự. Nhiều năm trong Chính phủ, Phạm Mại có tiếng tăm. Một hôm ốm nhẹ, ông cầm bút đề thơ rằng:
Từ khi bị đày đọa xuống cõi trần,
Hơn sáu mươi năm coi như một nháy mắt.
Dưới trăng đêm thu, trước lầu Bạch Ngọc,
Đến chầu trời, ta lại dựa vào lan can như cũ.
Đề thơ xong, ông vất bút mà qua đời. Có Kính Khê thi tập lưu hành ở đời.
Ngộ cũng là người liêm chính, giỏi văn, tên tuổi ngang với em. Làm quan đến chức Thẩm hình viện sứ thì mất.
TUẤN NGHI