Trừng tiên nhân chi ngoại tổ viết Phạm công, húy Bân, gia thế nghiệp y, sự Trần Anh Vương, vi phán Thái y lệnh, thường kiệt gia tư dĩ súc lương dược, tích mễ cốc. Nhân hữu cô khổ tật bệnh giả, ngụ chi ư gia dĩ cấp chiên chúc cứu liệu, tuy nùng huyết lâm ly, bất thiếu hiềm tị. Như thử, lai giả đãi kiện nhi khứ, sàng bất tuyệt nhân.

Hốt liên niên cơ cận, dịch lệ đại tác, nãi trúc phòng ốc, túc khốn cùng, cơ giả bệnh giả hoạt thiên dư nhân, danh trọng đương thế. Hậu, thường hữu nhân khấu môn cấp thỉnh viết: "Gia hữu phụ nhân thốt bạo, huyết băng như chú, diện sắc sảo thanh". Công văn chi, cử vãng. Xuất môn nhi vương sử nhân chí viết: "Cung chung qui nhân hữu phát hàn nhiệt giả, triệu công khán chi". Viết: "Thử bệnh bất cấp. Kim nhân gia mệnh tại khoảnh khắc, ngã thả cứu bỉ, bất cửu tiện lai". Trung sứ nộ viết: "Nhân thần chi lễ,an đắc như thử? Quân dục cứu tha mệnh, bất cứu nhĩ mệnh da?" Công viết: "Ngã cố hữu tội, diệc vô nại hà, nhân nhược bất cứu, tử tại khoảnh khắc, vô sở vọng dã. Tiểu thần chi mệnh, vọng tại chúa thượng, hạnh đắc miễn tử, dư tội cam đương". Toại khứ cứu trị, kỳ nhân quả hoạt. Thiếu khoảnh, lai kiến. Vương trách chi. Miễn quan tạ tội, phu tích chân tâm. Vương hỉ viết: "Nhữ chân lương y, ký hữu thiện nghệ hựu hữu nhân tâm, dĩ tuất ngã xích tử, thành phó dư vọng dã".

Hậu chi tử tôn vi lương y quan tứ ngũ phẩm giả nhị tam nhân, thế giai xưng dự kỳ bất trụy gia nghiệp dã.

Dịch nghĩa

THẦY THUỐC CÓ TỪ TÂM

Ông ngoại của tổ tiên Trừng là phạm công, húy Bân, vốn giòng giõi nhà làm thuốc, thờ Trần Anh Vương, được vua cho giữ chức Thái y, thường vét hết tiền của để tích trữ thuốc tốt và lúa gạo. Người nào côi cút, khổ sở mà bị bệnh tật thì được Cụ cho ở tại nhà minh để cung cấp cơm cháo và cứu chữa cho, dù có máu mũ dầm dề, cũng không chút ghê tởm. Cứ như vậy, kẻ đến chờ chữa cho khỏe mạnh rồi mới đi, trên giường không lúc nào vắng người. Bỗng mấy năm liền đói kém, bệnh dịch lan tràn, Cụ bèn dựng nhà cửa cho kẻ khổ nghèo ở, nhờ đó mà số người  đói khát, bệnh tật được cứu sống có tới hơn một nghìn, tên tuổi Cụ được đương thời vọng trọng. Một hôm, có người đến gõ của khẩn khiết mời Cụ rằng: "Trong nhà có người vợ bỗng dưng bị máu ra như xối, mặt mày nhợt nhạt". Cụ nghe xong, vội vã đi ngay. Vừa ra khỏi cửa, thì gặp người do nhà vua sai tới nói: "Trong cung có một vị quí nhân đang lên cơn sốt rét, nhà vua cho vời Cụ vào xem". Cụ đáp: "Bệnh ấy không vội. Hiện nay đang có người tính mệnh chỉ còn trong chốc lát, để tôi đi cứu đã, chốc nữa sẽ vào cung ngay". Sứ giả tức giận nói: "Phận làm bề tôi, sao được như vậy? Ông muốn cứu tính mệnh của người kia  mà không cứu tính mệnh của ông ư?" Cụ đáp: "Tôi thật có tội, nhưng cũng chẳng biết làm thế nào nữa; nếu không cứu người ta, thì họ sẽ chết trong chốc lát, còn trông mong vào đâu được. Tính mệnh của bề tôi mọn này trông vào Chúa Thượng, may ra khỏi chết, còn các tội khác đều xin cam chịu". Thế rồi Cụ đi cứu chữa cho kẻ kia, quả nhiên người ấy qua được. Liền sau đó, Cụ đến yết kiến nhà vua. Vua quở trách. Cụ bỏ mũ xuống tạ tội và giãi bày thực tâm của mình. Vua mừng rỡ nói: "Người thật là một lương y, đã giỏi tay nghề lại có lòng nhân đức để cứu dân lành, thật xứng đáng với lòng mong mỏi của ta"

Về sau con cháu Cụ có đến hai ba người là thầy thuốc giỏi, làm quan tới tứ phẩm ngũ phẩm, người đời ai cũng khen là không để mất nghiệp nhà.

NGUYỄN ĐỨC VÂN, TUẤN NGHI