KHUYẾN LÝ CÔNG UẨN TỨC ĐẾ VỊ

Chi hậu Đào Cam Mộc xuyền tri Công Uẩn hữu dục thụ thiện chi ý, toại dĩ gián vi khích chi viết:

- Gián giả chúa thượng hôn bạo, đa hành bất nghĩa, thiên yếm kù đức, phất khắc chung thọ. Tự tử ấu sung, vi kham đa nạn. Thứ sự phiền nhiễu, bách thần mị hoài, hạ dân ngao ngao, dục cầu chân chúa. Thân vệ hạp nhân thử thời, phát anh mưu, sư duệ đoán, viễn truy Thang Vũ chi tích, cận lãm Đinh Lê sở hành, thượng thuận thiên tâm, hạ tòng nhân vọng, nhi dục thủ khu khu chi tiểu tiết da?

Công Uẩn tuy nội duyệt kỳ ngôn nhi phả nghi kỳ hữu dị mưu, nãi dương trách chi viết:

- Công hà vi xuất thị ngôn? Ngô tất chấp công tống quan.

Can Mộc từ vị Công Uẩn viết:

- Cam Mộc kiến thiên thời nhân sự như thử, cố cảm khải chi Kim phản dục cáo chi, ngô thành bất tị tử.

Công Uẩn viết:

- Ngô an nhẫn cáo công, đãn khủng ngữ tiết nhi tính tru, cố giới chi nhĩ.

Can Mộc phục vị Công Uẩn viết:

- Quốc nhân giai vị Lý tính đại hưng, đồ sấm dĩ hiện, thử bất khả yểm đã. Chuyển họa vi phúc, kỳ tại đán tịch. Thử thiên thụ nhân ứng chi thời. Thân vệ thượng hà nghi tai!

Công Uẩn viết:

- Ngô minh công ý dữ Vạn Hạnh vô dị. Thành như thử ngôn, kế tương an xuất?

Can Mộc Viết:

- Thân vệ công thứ khoan nhân, chúng tâm doãn thuộc. Phương kim bách tính bì tệ, dân bất kham mệnh. Thân vệ nhân chi phủ dĩ ân đức, bỉ tất hấp nhiên lai quy, do thuỷ chi tựu hạ, thục năng ngự chi!

Dịch nghĩa

KHUYÊN LÝ CÔNG UẨN LÊN LÀM VUA

Chi hậu Đào Cam Mộc dò biết Lý Công Uẩn có ý muốn nhận việc truyền ngôi, bèn chờ lúc vắng người, (dùng lời lẽ) khơi gợi với ông rằng:

- Mới rồi chúa thượng u mê, bạo ngược, làm nhiều điều bất nghĩa, trời chán ghét ông ta thất đức nên không cho hưởng hết tuổi thọ. Con nối dõi còn thơ ấu, chưa kham nổi tình thế hết sức khó khăn. Muôn việc thì phiền nhiễu, quỷ thần không đoái hoài, hạ dân nhao nhác ngóng tìm bậc chân chúa. Thân vệ sao không nhân lúc này đem kỳ mưu, dùng quyết đoán, xa thì theo dấu cũ của Thang Vũ, gần thì xem việc làm của Đinh Lê, trên thuận ý trời, dưới chiều lòng người, mà cứ muốn khư khư giữ tiểu tiết làm gì?

Công Uẩn tuy rất hài lòng trước những lời nói đó, nhưng còn ngờ (Cam Mộc) có mưu gì khác chăng, bèn giả cách mắng rằng:

- Sao ông lại nói thế? Tôi phải bắt ông nộp quan mới được.

Can Mộc từ tốn đáp:

- Can Mộc này thấy cơ trời việc người như thế nên mới dám nói ra điều ấy. Nay ông lại muốn cáo giác tôi thì tôi nào phải là người sợ chết.

Công Uẩn nói:

- Tôi đâu nỡ cáo giác ông, chỉ sợ lời nói kia tiết lộ ra thì đều bị giết cả, nên răn ông đấy thôi.

Can Mộc lại nói với Công Uẩn:

- Người trong nước ai cũng bảo là họ Lý sẽ dấy lên, mà lời sấm cũng đã hiện ra rồi. Đó là việc không thể ỉm được nữa. Chuyển hoạ thành phúc, chỉ trong một sớm một chiều mà thôi. Đây chính là lúc trời trao, người theo, Thân vệ còn nghi ngờ gì!

Công Uẩn nói:

- Tôi đã rõ ý ông không khác gì ý Vạn Hạnh. Nếu thực như lời thì nên tính kế thế nào?

Can Mộc đáp:

- Thân vệ là người công minh, trung hậu, khoan ái, nhân từ, lòng người đều quy phụ. Hiện nay trăm họ quẫn bách, không chiụ nỗi mệnh trên, Thân vệ nhân tình thế đó lấy ân đức mà vỗ về thì người ta tất đua nhau theo về như nước chảy chỗ trũng, ai có thể ngăn lại được!

HỤÊ CHI - BĂNG THANH