Thần Tông Nhân Hiếu hoàng đế phu nhân Lê thị, húy Lan Xuân, tức Phụ Thiên đại vương chi quý nữ dã. Mẫu viết: Thụy Thánh công chúa, Dự Tông chính hoàng chi mạnh nữ dã. Trưởng bà viết: Thụy Thánh công chúa tức Thánh Tông hoàng đế chi mạnh nữ dã. Tổ Phò ký úy Chân-đăng châu bảo sở Quan sát sứ, tức Ngự man đại vương chi thân điệt, thực Lê gia Đại Hành hoàng đế chi tôn. Phụ Thiên đại vương giả hữu tử tức nhị thập viên, thái hậu nhất, phu nhân tam, công chúa tứ, thái tử đẳng nhất thập hữu nhị.

Thiên Chương Bảo Tự nhị niên Giáp dần, hoàng đế sơ nạp Đại vương mạnh nữ, bà Cảm Thánh hoàng thái hậu. Kiến phu nhân tư mỹ, kiêm hữu tứ giáo, hựu sính chi vi phi. Tạm nhập công cung nhi minh chi phụ đạo; tiên đăng  tông nhất nhi thể cố âm phong. Phục dụng tất trúng độ; ngôn động tất trúng tiết.

Tứ niên Bính thìn tíến sách Phụng Thánh phu nhân. Thị thời cố chi tâm hạnh, tiết sử sử chi hóa tu, thái phồn chi chức bất thất; tiểu tinh chi huệ cập hạ. Hiệp Hoàng Anh chi tần ngu, tán tương hoàng du; do Nhâm Khương chi phụ Chu, tiên dương đế đạo.

Ngũ niên Đinh tỵ, hào tống cung xa, thệ lưu lăng tẩm. Chấp phỉ giải chi tâm nhi hiện, mạc tu hành thượng đạo nhi giáo ngu. Phu nhân mạo đoan khiết nhi tính thâm tĩnh; hỉ nộ bất hình ư sắc, sử nhân tắc dĩ duyệt lưu, vô suy sách bách. Đãi kim thượng tức vị, thái hậu phụ chính, mỗi sóc vọng tắc nghệ triều. Thượng đốc kính chi, dữ ngôn tắc cực tình vô khiên. Bốc lai, phả hữu tư yết. Thượng cập Hoàng thái hậu thường hạnh kỳ cung thất, kiến kỳ cử trí, gia kỳ vi nhân nhi thán viết: "cổ chi minh thế phu nhân". Nhân hữu mỗi nhất húy, cảnh tín cung thuận hợp lễ. Vị á duy thành, gia nghiệp giai đốc ư kính. Thường niệm ý cẩm chi hướng tổ bất vong. Phụng nguyện khải thắng duyên dĩ đáp tiên thánh chi quyến ngộ. Đãi  chung tắc biếm kỳ trắc dĩ nhĩ tiên nhân chi vinh, lễ dã. Nãi bốc trung giang châu lạc, duy Tuế - phong hương vi hưu. Cương loan tán tú nhi hoàn liệt; giang hồ thanh bích nhi đới nhiễu. Hoạch âm dương hướng bối chi đồ; tư hổ long bão ấp chi thế. Đặc mông thánh chỉ, cấp tứ nhân công, trạc tài ngõa nhi lập bảo sở. Phủ tảo vân tất, hương hỏa bất tức chi kỳ cố dã tôn.

Chính Long Bảo Ứng cửu niên cửu nguyệt, phu nhân tẩm tật. Thượng thân thị dược nhĩ, bách nhi phất sưu. Dĩ dương niên thập nguyệt thập bát nhật Kỷ mùi chi thần hoăng, niên lục thập hữu tam. Thượng vị chi chấn điệu, xuyết triều giảm thiện. Nãi sắc giáng phúng quyên chi vật dã cụ ư thường, khả vị ai vinh chi lễ hữu gia. Chiếu Thái phó Trần công, kỵ  Nội thị sảnh phụng nghị lang Lê công giám hộ tang táng. Mật cứu quy hậu thị như Chiêu Thánh hoàng hậu chi cố sự.

Thập nhất niên đông, thập nhị nguyệt sơ bát nhật Bính dần chi thần, ân chỉ biệt táng vu địa hương sở, Phác-sơn, Diên-linh Phúc-thánh tự chi Tây ngung. Nãi mệnh quốc sử thuật thử phương du, chí vu mộ thạch.

Minh viết:

Long bàn hổ phục dậng tú khí,

Trung giang vãng vãng sản hào quý.

Phu nhân ý hạnh hiển đương thì,

Thần bà xước hợp vi dị.

Ngọc lâu đài cung thất á hậu,

Tâm đồng cầm sắt vô đố kỵ.

Cung xa yến giá phụng lăng tẩm,

Sử vô phong vũ nan đồ chí.

Nhật quá cao sơn khí yêm yêm,

Nhân gian thống tích sán nhiên lệ.

Tuế phong tân mộ lập trinh mân,

Truyền dân du cổ thiên vạn thế.

Dịch nghĩa

MỘ CHÍ CỦA PHU NHÂN PHỤNG THÁNH HỌ LÊ

                 Bài minh kèm theo lời tựa trên mộ chí của phu nhân Phụng Thánh họ Lê nước Hoàng Việt

Phu nhân của Thần Tông Nhân hiếu hoàng đế họ Lê húy là Lan Xuân, con gái út của Phụ thiên đại vương. Mẹ là công chúa Thụy Thánh, con gái cả của Dự Tông chính hoàng. Bà trưởng là công chúa Thụy Thánh, con gái cả của Thánh Tông hoàng đế. Ông nội, phò ký úy giữ chức Quan sát sứ ở bảo sở châu Chân-đăng, cháu gọi Ngự man đại vương bằng chú và là cháu nội vua Lê Đại Hành. Phụ thiên đại vương có hai mươi người con: một thái hậu, ba phu nhân, bốn công chúa, mười hai thái tử.

Năm Giáp dần, Thiên Chương Bảo Tự thứ hai (1134), lúc đầu hoàng đế kén con gái cả của Phụ thiên đại vương vào cung, tức là bà Cảm Thánh hoàng thái hậu. Thấy phu nhân có nhan sắc và đủ tứ giáo, hoàng đế lại đón về làm thứ phi. Mới vào cung [phu nhân] đã hiểu rõ đạo làm vợ;  lên trước nhà tông nhất thì giữ bền phong độ nữ lưu. Ăn mặc điểm trang ắt đúng lễ nghi; nói năng cử chi ắt đúng khuôn phép.

Năm Bính thìn, Thiên Chương Bảo Tự thứ tư (1136) được tiến phong Phụng Thánh phu nhân. Bấy giờ phu nhân giữ bền tâm hạnh, sửa mình theo giáo hóa Nho gia, giữ trọn bổn phận dâu hiền, phụng thờ tiên tổ không thiếu sót mà ân huệ lẽ mọn cũng thấm xuống tận gia nhân. Thật sánh ngang Nga Hoàng, Nữ Anh vợ của Thuấn, dâng lời phò trí giúp mưu; cũng giống như Thái Nhâm Thái Khương giúp nhà Chu, trước hết nêu cao đạo đế.

Năm Đinh tỵ, Thiên Chương Bảo Tự thứ năm (1137), phu nhân gào khóc theo đưa xe tang rồi nguyện ở lại trông coi lăng tẩm, giữ lòng không trễ biếng mà [đạo đức của phu nhân] vẫn rõ ràng; chẳng tu đạo Thượng thừa mà giáo hóa [của phu nhân] được hoàn bị. Phu nhân dung nhan đoan chính, tính tình kín đáo, mừng giận không lộ ra nét mặt; dùng người thì khiến họ vui mà ở lại, chẳng cần roi vọt bức bách. Đến khi đức kim thượng lên ngôi, thái hậu phụ chinh, thường ngày rằm, mồng một, phu nhân đều đến dự chầu.  Hoàng thượng một lòng kính mến, chuyện trò rất mực ân cần, mà không điều gì lầm lỗi. Mỗi khi [phu nhân] dự tính việc gì đều yết kiến riêng [vua và hoàng thái hậu]. Vua và hoàng thái hậu đến tư thất thăm phu nhân, thấy việc cắt đặt trong nhà nề nếp, bèn khen ngợi phẩm cách phu nhân và than rằng: "[Thật là] bật phu nhân thời thịnh trị ngày trước". Đối với tật riêng của từng người, phu nhân vẫn giữ được tấm lòng cung thuận, hợp lễ; cương vị sánh ngang với các bậc vương công mà nếp nhà vẫn một niềm cung kính. Thường vinh hiển thì không quên  tiên tổ, cội nguồn nguyện được mở thắng duyên để đền đáp ơn quyến ngộ của tiên thánh. Lại mong khi từ giã cõi đời được gần gũi mẹ cha, ấy là hợp lễ vậy. Thế rồi chọn vùng xóm bãi giữa sông, được hương Tuế-phong là nơi đất đẹp: núi đồi thanh tú vây quanh; sông hồ biếc trong bao bọc. Lại được hướng nhìn sông dựa núi; nhờ thế rồng ấp hổ chầu. Được đặc ân thánh chỉ cấp thợ thuyền, cho gỗ ngói để xây dựng bảo sở. Công chạm vẽ vừa xong thì việc khói hương không dứt. Thật là ơn huệ cao cả của chúa thượng.

Tháng chín năm Chính Long Bảo Ứng thứ chín (1171), phu nhân lâm bệnh. Hoàng thượng  thân hành trông nom thuốc thang cơm cháo, chạy chữa trăm cách mà bệnh vẫn không khỏi. Sáng sớm ngày kỷ mùi năm ấy phu  nhân tạ thế, thọ 63 tuổi. Hoàng thượng rất thương xót, bỏ triều giảm ăn, sắc ban lễ phúng gấp bội lệ thường. Đó có thể gọi là một tang lễ rất hậu vậy. Rồi chiếu ban Thái phó họ Trần, Nội thị sảnh phụng nghi lang họ Lê trông coi việc tang chế; mật xét, tang lễ theo như nghi thức của Chiêu Thánh hoàng hậu trước đây.

Sáng sớm ngày Bính dần, mồng 8 tháng Chạp mùa đông năm Chính Long Bảo Ứng thứ mười một, được ân chỉ cho đem táng tại quê hương, trên núi Phác-sơn; phía tây chùa Diên-linh  Phúc-thánh. Lại sai quốc sử thuật đạo đức tốt đẹp của phu nhân ghi vào bia mộ.

Minh rằng:

Rồng cuộn hổ chầu chất chứa khí đẹp,

Đất giữa dòng luôn luôn sinh người quý hiển hào kiệt

Đức hạnh phu nhân rực rỡ đương thời,

Thần bà duyên dáng hợp thành sự linh dị.

Lâu đài cung thất chạm ngọc vàng, sánh ngang ngôi vương hậu,

Tâm đồng ý hợp, cầm sắc hài hòa, không lòng ghét ghen.

Khi xa giá quy tiên, phu nhân ở lại thờ phụng lăng tẩm,

Khiến cho gió mưa không hủy hoại được.

Mặt trời khuất sau núi cao, khí trầm trầm,

Người đời thương tiếc, nước mắt trào tuôn.

Dựng bia đá trên mộ mới ở hương Tuế-phong,

Truyền cho dân giữ mãi nghìn đời. 

Dịch thơ

Rồng cuộn hổ chầu mang tú khí,

Đất trên sông sinh người hào quý.

Phu nhân đức hạnh rạng đương thời,

Thần bá yểu điệu thật linh dị.

Lầu ngọc, gác vàng sánh chính cung,

Cầm sắt một lòng không đố kị.

Ở lại bên lăng phụng thờ vua,

Gió táp mưa sa, mộ không hủy.

Ác lặn sau non, khí thảm trầm,

Người đời xót thương chan chứa lụy.

Dựng bia mộ mới hương Tuế-phong,

Truyền lại tiếng thơm ngàn vạn kỷ.

                 BĂNG THANH - NGÔ THẾ LONG