LÝ ĐẠO TÁI

(HUYỀN QUANG)

(1254-1334)

Tiểu sử

Ông người hương Vạn-tải, châu Nam-sách, lộ Lạng giang; sinh năm Giáp Dần (1254).

Theo Tổ gia thực lục trong Tam tổ thực lục thì từ nhỏ ông đã có khiếu văn chương, năm hai mươi tuổi đỗ khoa thi hương và năm sau lại đỗ đầu khoa thi hội. Được bổ dụng vào Viện nội hàn, từng tiếp sứ Bắc, rất nổi tiếng về thơ văn. Nhưng không bao lâu ông một mực xin từ chức đi tu. Được người đứng đầu dòng Thiền Trúc lâm lúc bấy giờ là Trần Nhân Tông rất quý mến, giao cho Pháp Loa hướng dẫn. Về sau ông trở thành vị tổ thứ ba của dòng thiền này.

Huyền Quang là một nhà sư đồng thời là một thi sĩ có tiếng đời Trần. Thơ ông rất đậm chất trữ tình. Các nhà phê bình đời trước như Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú đều khen thơ ông " ý tinh tế, cao siêu ", " lời bay bướm, phóng khoáng ". Có lẽ con người thi nhân trong ông rõ nét hơn con người tôn giáo. Xung quanh thân thế ông có nhiều giai thoại khá hấp dẫn, đã trở thành những câu chuyện dân gian được lưu truyền rộng rãi, và cũng đã từng được nhà văn đương thời ghi lại dưới hình thức một truyện truyền kỳ, lý thú, đi vào kho sách vở nhà Phật từ nhiều thế kỷ nay.

Mất ngày 23 tháng Giêng năm Giáp Tuất (1334).

Tác phẩm: hiện còn 24 bài thơ, trong số đó có bài Xuân nhật tức sự gần đây được xác minh là thơ thiền đời Tống, một bài phú nôm, Sách vở cũ cho biết ông còn có các tác phẩm Chư phẩm kính, Công văn tập, thư từ tiếp sứ và tập thơ Ngọc tiên tập nhưng nay đều đã thất lạc.

Một số sách còn chép ông chính là tác giả câu thơ nôm cảm khái về nhân tình thái thế khá chua chát sau đây:

Khó khăn thì chẳng ai nhìn

Đến khi đỗ trạng, tám nghìn nhân duyên.