Dịch nghĩa

PHÚ CÁI CHẬU CỦA VUA THANG

Đẹp thay Thành Thang, sáng suốt ôn lương. Gió nhân chan hòa chín cõi; dấu nghĩa huy hoàng bốn phương. Nhân lòng người thuận, đổi Hà làm Thương. Giúp trời đất để dựng ngôi hoàng cực; vì muôn bang nên sửa lại kỷ cương. Quét bụi độc ở nơi xa thẳm; nhào nguyên khí ở chốn hoang lương. Song còn thẹn đức cao chưa khắp; lại lo đạo cả không thường. Bèn gắng sáng tỏ đức lớn; lo cùng vầng nhật sánh ngang. Nên làm chậu ngày ngày tắm gội; ngõ hầu cho tinh khiết rỡ ràng.

Cái chậu này: Dáng hình bền chắc, sức chứa khôn lường; tròn như vầng nhật, chứa cả hư không. Thăm thẳm tứa sóng xô bờ óng ánh; dạt dào như nước chảy sắc long lanh. Cho Thái Trạch với Liêm Tuyền đều vẩn đục; xem Kim Đồng cùng Thừa Lộ thảy tôi đòi. Điều đó làm ta biết chậu này chẳng phải chỉ dùng tắm gội, mà ắt để lưu lại lời dạy mãi đến vô cùng vậy.

Bởi lẽ: Mặt trời là biểu tượng của nhà vua; chiếc chậu là tượng hình cho mặt nguyệt. Tuy dáng tròn vẫn không đổi thể xưa; mà ánh sáng vẫn thấy luôn đổi mới. Chắc thánh nhân khi thể nghiệm đạo trời, sẽ

Bởi lẽ: Mặt trời là biểu tượng của nhà vua; chiếc chậu là tượng hình cho mặt nguyệt. Tuy dáng tròn vẫn không đổi thể xưa; mà ánh sáng vẫn thấy luôn luôn đổi mới. Chắc thánh nhân khi thể nghiệm đạo trời, sẽ nhận ở chậu này nhiều tâm đắc. Nguyên tính thường của trời ban xuống; cũng sáng lòa như vầng nhật nguyệt kia. Sợ khi tư dục nẩy mầm, lòng người bị mây mù lấp lú. Làm lụy đến đức sáng trong của  hòng hiếu đễ; làm mất đi sự trong sáng của lòng thiện ác. Bèn khắc bài minh ở chậu này, ngụ tấm lòng thành nơi bất diệt. Đã rửa sạch được bụi nhơ, lại sáng ngời được đức lớn. Để giữ mãi công tự xét mình, làm cho tột cùng cái sức hàm dưỡng. Để tâm linh trong trắng rỡ ràng; để thực tính rạng ngời tươi tốt. Để nêu gương chí thiện với dân này; để rửa cái nhơ xưa cho muôn nước. Để xóa nhòa mọi hổ thẹn ngày xưa; để lưu lại phép lớn lao cho vua nối. Như vậy công dựng ấy có thể sánh với đất trời; tính tình ấy có thể sánh cùng nhật nguyệt. Há phải chỉ là tắm rửa ngoài da, mong tấm thân mình sạch sẽ mà thôi?

Nghĩ rằng: Tắm mãi điềm lành sinh mãi; gội luôn thì thánh kính càng cao. Rờn rợn như bên vực sâu thường sợ rớt; mát mẻ như công dội tưới đã ngấm vào. Đã tắm gội khi Tang Lâm đảo vũ; laị chay thành nơi Sằn Dã lễ trao. Vắt tóc chưa khô, nghĩ ra ơn cùng trăm họ; rửa mình cho sạch, ngời đức tốt với chín châu. Chậu dùng lời minh càng vẹn; lòng càng sáng đức lại càng cao.

Đến khi: Càng khoan càng nhân, đức ngời muôn dân. Thâu tóm trăm lộc, làm đấng nhân quân. Nhờ chở che của trời đất, cùng muôn vật trở thành xuân. Đức lành hòa hiệp, muôn nước duy tân, Chẳng còn tệ gì mà bỏ; chính sự ngày càng thêm thuần. Vật thái vì thế mà trong trẻo; dân phòng vì vậy lại càng thuần. Thế chẳng cũng là không có gì không do chậu này mà trở thành hòa nghi ngút đó ư?

Than ôi! Đạo không tự hiện, nhờ vật mà hiện. Chậu không còn mãi nhờ minh mà còn. Mười trống đá ở Kỳ Dương, chín vạc của vua Đại Vũ đều là những vật rất quý mà còn bị tiêu ma, huống cái chậu có  bài minh này sao không nát được? Nếu hai chữ "Nhật tân" không có thì chiếc chậu kia có đáng nói gì. Như ta nay chăm chỉ không ngừng, mà theo gót người xưa còn chẳng kịp. Nên tác ca để khích lệ mình, nguyện giữ một chữ "thành" mãi mãi.

Ca rằng

Cháu vua Thang rực rỡ,

Khác chi mặt trời tròn.

Muôn dân nhuần ân trạch,

Thánh kinh ngày cao hơn.

Chín chữ trên bài minh,

Dù muôn đời không nát.

Nhân dục sạch làu làu,

Thánh đức càng thêm sáng.

Ta hàng ngày tâm niệm,

Đạo học vốn dài lâu?

Đuốc ngọc soi rộng khắp,

Đạo ta thịnh đời đời.

ĐỖ VĂN HỶ, ĐÀO THÁI TÔN