NGUYỄN THỊ ĐIỂM BÍCH

(?-?)

Tiểu sử

Nguyễn Thị Điểm Bích, thường quen gọi là Điểm Bích người làng Hoạch-trạch huyện Đường-an, lộ Hồng-châu (nay thuộc tỉnh Hải-hưng), không rõ năm sinh năm mất. Theo sách Tam tổ thực lục, Điểm Bích là kết quả của mối tình "gặp gỡ giữa đường" giữa một cô gái nghèo họ Nguyễn ở Đường-an và một chàng trai mà nàng không tường tên họ. Điểm Bích lớn lên trong gia đình bố mẹ nuôi là một hào phú trong làng. Sau được tiến làm cung nhân vua Trần Anh Tông (1293-1314). Điểm Bích thông minh, có tài "xuất khẩu thành chương" và đặc biệt giỏi thơ quốc âm. Nàng từng được vua Anh Tông giao nhiệm vụ lên Yên-tử thử đạo hạnh của Huyền Quang, vị tổ thứ ba phái Thiền Trúc lâm đời  ấy. Câu chuyện mang nhiều yếu tố huyền thoại nhưng đã trở thành một đề tài hấp dẫn nhiều nhà thơ từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII. Phạm Đình Hổ trong Vũ trung tuỳ bút cho biết vào đời Cảnh Hưng (1740-1786) người ta còn tìm thấy mộ nàng ở cánh đồng làng Hoạch-trạch.

Dưới đây chúng tôi xin trích lục bài thơ duy nhất tương truyền do Điểm Bích sáng tác trong dịp nhận nhiệm vụ lên núi Yên-tử để "thử thách" Huyền Quang theo lệnh vua Trần, hiện còn được chép trong sách Tam tổ thực lục.